Burgerboerderij | Buurtenergie | Steward ownership in de zorg | Medewerkersparticipatie voor bedrijfsoverdracht | 500 buurtbedrijven gefinancierd via Community Shares

Na een heerlijke vakantie ben ik weer terug. Genoten van gezin, natuur en de rust, maar ook nieuwe plannen gemaakt. Daarover binnenkort meer. Vanaf nu weer elke week een nieuwsbrief over nieuwe vormen van financieringen en (mede) eigenaarschap.

Deze week een aantal inspiratie artikelen rond "community ownership". Denk hierbij aan burgerboerderijen, medewerkersparticipatie, buurtenergie coöperaties en woon coöperaties.

Ik zie de komende jaren een sterke groei van dit soort initiatieven waarbij het eigenaarschap en (financieel en maatschappelijk) rendement op andere manieren verdeeld zal gaan worden.

Artikelen deze week over community ownership:

• Energie: Ruim 200 boeren en omwonenden zijn eigenaar van Windpark Zeewolde, het grootste omgevingswindpark ter wereld
• Voedsel: Burgerboerderijen worden gefinancierd door omwonenden
• Medewerkersparticipatie: Case bedrijfsoverdracht aan personeel
• Zorg: BuurtzorgT - Zorgaanbieder in eigendom van stichting
• Wonen: Bewoners starten eigen ecodorp met voedselbos en sociale huurwoningen
• Community Shares: £200 miljoen opgehaald voor buurtbedrijven

Veel leesplezier weer deze week. Opmerkingen of aanvullingen? Stuur een reply op deze nieuwsbrief of mail me op ronald@kleverlaan.com.

Ronald

PS. Deze nieuwsbrief doorgestuurd gekregen? Aanmelden kan hier.

Energie: Ruim 200 boeren en omwonenden zijn eigenaar van Windpark Zeewolde, het grootste omgevingswindpark ter wereld

Vrijdag 26 augustus openen meer dan 200 boeren en omwonenden Windpark Zeewolde. Het windpark van 83 windturbines is volledig eigendom van de directe omgeving. En daarmee is het windpark in het buitengebied van Zeewolde het grootste omgevingswindpark ter wereld.

€500 miljoen investering - ruim 300 mede-eigenaren

De initiatiefnemers van het windpark zijn de bewoners, grondeigenaren en -gebruikers en turbine eigenaren in het gebied waarin het windpark wordt gerealiseerd. Ieder van dezen kon certificaathouder worden in het windpark. De basis voor deelname was gelijkheid: iedere deelnemer had evenveel recht als de ander. Het merendeel van de deelnemers is agrarisch ondernemer, maar niet iedereen.

Uiteindelijk hebben meer dan 300 mensen uit het projectgebied (waarvan 200 agrariër) de benodigde financiële middelen voor de ontwikkelfase bijeengebracht en zijn certificaathouder geworden. Dat is meer dan 90% van alle bewoners in het projectgebied. Het windpark is dus zowel een 100% burgerinitiatief als een omwonenden initiatief.

In totaal is er een half miljard euro in de ontwikkeling en realisatie van het windpark geïnvesteerd. Met 320 MW opgesteld vermogen, produceert het windpark duurzame elektriciteit voor omgerekend zo’n 300.000 huishoudens (0,8 TWh per jaar).

Bestuur en directie

Het windpark heeft een bestuur dat wordt gevormd door boeren in dit gebied en door twee directeuren. De directeuren hebben ook de dagelijkse leiding en de verantwoordelijkheid voor de voortgang van de bouw.

Betrokkenheid brede omgeving

Via een 10-jarige obligatielening voor 6% rente konden ook omwonenden in totaal voor €13,5 miljoen investeren. Dit was verdeeld in 3 groepen:

• Reservering €4 miljoen: Bewoners en bedrijven in de zogeheten ‘grensgebieden’ en de participanten van de Nieuwe Molenaars
• Reservering €7,125 miljoen: Overige bewoners en bedrijven in de Gemeente Zeewolde.
• Reservering €2,375 miljoen:  Overige bewoners en bedrijven in de Gemeente Almere.

Wanneer niet alle reserveringen vol zaten konden ook nog bewoners en bedrijven in specifieke postcodegebieden rondom de gemeentes Zeewolde en Almere instappen.

Op deze manier werd de mogelijkheid geboden aan lokale omwonenden om ook financieel te profiteren van het windpark.

100% eigendom van de omgeving

Vaak is een energiemaatschappij of investeerder (mede-)eigenaar van een windpark. In Zeewolde is het windpark voor 100% eigendom van de omgeving. Volgens directeur Sieburgh Sjoerdsma helpt zo’n aanpak om de energietransitie te versnellen:

“Je kan je boos maken over de eventuele komst van een windpark. Je kan het ook als een kans zien, het initiatief nemen en ervoor zorgen dat lasten worden omgezet in lusten. En dat is hier gebeurd. Iedereen in het gebied is gaan samenwerken en een hele grote producent van duurzame energie geworden. Daarnaast konden inwoners van omliggende gemeenten ook participeren met obligatieleningen. Dat dit is gelukt, is echt fantastisch!”

Verbreden van bedrijfsactiviteiten

De ongeveer 200 agrariërs versterken hiermee hun eigen bedrijfsactiviteiten. De ”oogst” van windenergie zorgt voor een stabiele bron van inkomsten naast de gebruikelijke oogst van bijvoorbeeld aardappels, uien, suikerbieten en tarwe.

De stroom is de komende vijftien jaar verkocht aan Vattenfall, waardoor er voor een lange periode zekerheid is dat er een goede prijs voor de stroom betaald wordt.

Energy Communities in Europa

Ook op Europese schaal neemt het aantal lokale energiebedrijven sterk toe. De Europese Commisie heeft hier pas nog een uitgebreid artikel over geschreven : "Energy communities bring renewable power to the people":

Traditional energy production in advanced economies involves the importation of large amounts of oil and gas from a small number of suppliers. Renewable energy systems under new community ownership structures are being pioneered all over the Europe. The goal is to develop cheap, clean and secure energy & by bringing power generation closer to the people who will use it.

Voedsel: Burgerboerderijen worden gefinancierd door omwonenden

Een interessante (en zeer actuele!) ontwikkeling is de overname  en financiering van boerderijen door omwonenden. Nu banken minder interesse meer hebben om financiering te verstrekken en burgers meer bewust willen omgaan met voedselproductie, is er een sterke groei te zien van boerderijen die samen met omwonenden worden (her)ontwikkeld, zoals Herenboeren en Burgerboerderijen.

Burgerboerderij de Patrijs

Een voorbeeld hiervan is de burgerboerderij de Patrijs.  De bank wilde de boer niet financieren en daarom heeft hij de hulp van omwonenden ingeroepen. De financiële constructie is interessant om te vermelden, omdat er uiteindelijk 1500 burgers mee doen in de financiering.

De financiering is opgedeeld in twee delen:

• Coöperatie de Patrijs:   € 733.000 -> Voor personen die actief mede-eigenaar willen worden en mee willen beslissen
• Stichting Grondsteun:   € 308.290 -> Voor personen die op afstand het initiatief willen steunen

Certificaat via Coöperatie de Patrijs:

• Certificaten voor € 1.000 (of een veelvoud daarvan)
• Keuze uit drie opties van 1,5% rente, per certificaat 2,5% korting op producten of geen rente, enkel rendement voor ‘mens, dier en omgeving’
• Bij 1,5%: rendement wordt uitgekeerd bij inkopen certificaat
• Geen zekerheid via hypotheek
• Inspraak via de ledenvergadering van de Coöperatie
• Terugkopen certificaat zodra de business case het toelaat

Stichting Grondsteun (donaties of lening):

• Donaties en/of lening
• Leningen: € 10.000 of meer
• Keuze uit een rentepercentage tussen 0,5% en 3,5%
• Jaarlijkse rentebetaling
• Zekerheid via een tweede hypotheekrecht via Stichting Grondsteun
• Geen inspraak in de Burgerboerderij
• Aflossing lening na 10 jaar in één keer (of eerder als de Patrijs dat wil)

Medewerkersparticipatie: Case bedrijfsoverdracht aan personeel

Bij bedrijfsoverdracht van mkb bedrijven is het niet altijd mogelijk om een geschikte opvolger te vinden. Een optie kan dan zijn om het bedrijf over te laten nemen door (een deel van) het personeel. Waarbij dit vroeger vooral een "management buy-out" was door het management, wordt er nu vaker gekozen voor een brede overdracht,

Case medewerkersparticipatie (1 van 2 eigenaren wil met pensioen):

Op de website van de BOBB wordt een concrete case beschreven door een adviseur de een installatiebedrijf met 18 medewerkers heeft begeleid met de (gedeeltelijke) overname door het personeel.

Het bedrijf had twee eigenaren met beide 50% van de aandelen. Eén eigenaar wilde met pensioen gaan en zij besloten gezamenlijk om 49% van de aandelen aan te bieden aan het eigen personeel, waarbij de andere eigenaar 1% bijkocht om 51% van de zeggenschap te houden als enig directeur.

De waarde van het bedrijf werd vastgesteld op €1,5 miljoen. Er waren 10 geïnteresseerden die tussen de 0,5% tot 4,9% van de aandelen wilden kopen (om onder het aanmerkelijk belang van 5% te blijven). Na vervolggesprekken zijn uiteindelijk 5 personen mede-aandeelhouder geworden

Ook voor (kleine) mkb bedrijven kan gedeeld eigenaarschap met medewerkers dus heel goed geregeld worden. Vooral het moment van bedrijfsoverdracht is een goed moment om dit als optie mee te nemen.

Zorg: BuurtzorgT - Zorgaanbieder in eigendom van stichting

In 2013 richtten psychiater Nico Moleman en zorgondernemer Jos de Blok (bekend van thuiszorgorganisatie Buurtzorg) BuurtzorgT op. BuurtzorgT biedt psychiatrische hulp aan huis en is als een steward-ownership bedrijf georganiseerd, waardoor winstmaximalisatie in de zorg wordt voorkomen.

Gouden aandeel met zeggenschap

Om het bedrijf op zo een manier in te richten dat het "van zichzelf is" (een basiselement van een "steward owned" bedrijf maken zij gebruik van het "gouden aandeel" model van steward-ownership.

• De twee oprichters hebben hun aandelen verkocht aan BuurtzorgT. De verkoopprijs is omgezet in een achtergestelde lening.
• Een externe investeerder (Purpose Evergreen Capital) heeft een investering in BuurtzorgT gedaan, in ruil voor aandelen met economisch recht. Deze aandelen worden stap voor stap teruggekocht door de onderneming.
• Een Stichting (Purpose Stiftung) houdt een gouden aandeel met veto-recht (ook wel prioriteitsaandeel). Het enige doel van dit aandeel is de structuur in stand houden.
• De oprichters houden daarnaast aandelen met zeggenschap (zonder economisch recht). Bij hun vertrek worden deze aandelen doorgegeven aan hun opvolgers.

De kapitaalstructuur biedt ook zekerheid aan verzekeraars, aangezien het geld in BuurtzorgT blijft en niet automatisch wegvloeit naar oprichters of aandeelhouders.

Het maakt van BuurtzorgT voor de lange termijn een solide onderneming. Steward-ownership combineert hiermee het beste van twee werelden: het innovatieve en wendbare van een BV en het dienende van een stichting.

Wonen: Bewoners starten eigen ecodorp met voedselbos en sociale huurwoningen

In Brabant is ecodorp Boekel een voorbeeld van een volledige duurzame woonwijk die door bewoners zelf is ontwikkeld en wordt beheerd.  In plaats van kritiek te leveren op het systeem, zijn ze zelf in actie gekomen door zelf hun onderwijs, huisvesting en voedselvoorziening te organiseren.

36 klimaatpositieve sociale huurwoningen

Uitgangspunt 14 jaar geleden door de initiatiefnemers was om duurzaam wonen toegankelijk te maken voor iedereen. Met Ecodorp Boekel laten ze zien dat het kan. Het Brabantse ecodorp bestaat uit 36 klimaatpositieve sociale huurwoningen met 47 volwassen en 15 kinderen: de oudste is 79, de jongste net een jaar.

Zestig procent van het voedsel komt uit het eigen voedselbos.  Ook zorgt het duurzame energiesysteem dat er geen verwarmingskosten zijn.

Woningen voor 128.000 euro

Door zonder winstoogmerk de woningen te ontwikkelen, is het de initiatiefnemers gelukt om klimaatpositieve woningen voor 128.000 euro per stuk te realiseren, en ze vervolgens als sociale huurwoningen te verhuren. De sociale huurinkomsten zijn precies genoeg om de afgesloten lening in dertig jaar af te betalen. Hierdoor vind er geen marktwerking plaats en blijven huizen plekken om in te wonen, in plaats van investeringsobjecten om geld mee te verdienen.

Community Shares: £200 miljoen opgehaald voor buurtbedrijven

In het VK hebben lokale burgerinitiatieven via "community shares" meer dan £200 miljoen opgehaald om 500 lokale zwembaden, pubs en winkels in eigen beheer te nemen. Meer dan 100.000 personen hebben aan een of meerdere projecten bijgedragen en 92% van al deze "community businesses" zijn nog steeds actief.

Community Shares

In het VK zijn er speciale rechtsvormen voor bedrijven die zich direct of indirect richten op het verbeteren van de lokale gemeenschap. Dit is vastgelegd in de "Co-operative and Community Benefit Societies Act". Organisaties met deze rechtsvorm kunnen, onder bepaalde voorwaarden, gebruik maken van "community shares".

Het voordeel van deze vorm van financiering ophalen is dat er minder regelgeving aan te pas komt, wanneer het alleen in lokale kring wordt aangeboden. Hierdoor is het eenvoudiger en goedkoper aan te bieden.

Community Shares Booster Fund

Via het Community Shares Booster Fund kunnen gemeenschappen subsidie krijgen om hun plannen uit te werken en matchfunding voor de financiering:

A development grant for preparing a community share offer to fund activities to get the business investment ready. This may include work on the business plan, community engagement work, developing the share offer document, promotional campaigns or costs associated with obtaining the Community Shares Standard Mark (an accreditation awarded to offers that meet national standards of good practice).

Match funding for upcoming or current share offers in the form of equity investment from the Booster Fund. Businesses can apply for an equity match of up to £25,000 for a community share offer. This means that the Booster Fund could potentially match every £1 invested by the community, up to £25,000.

Contact

Meer weten over community finance, community ownership en trends in mkb financiering in binnen- en buitenland?

Ik geef regelmatig lezingen, workshops en inspiratiessessies voor management teams of op congressen. Interesse?

Neem gerust contact op via een reactie op deze nieuwsbrief, via mail (ronald@kleverlaan.com) of telefoon (06-28254452).